Lisbeth Imbo, voormalig hoofdredacteur van De Morgen, typeerde het concept als “een sluipend gif”, N-VA politicus Bart De Wever vond een grap van de openbare omroep “framing om van te kotsen”, en zo zijn er heel wat voorbeelden te geven van hoe framing sinds enkele jaren ingang heeft gevonden in het publieke debat. Maar die invullig is niet bepaald fraai te noemen. VRT-journaliste Linda De Win stelde dat het de taak van journalisten is om de framing van politieke actoren bloot te leggen. Het zijn dus snode politici die zich van framing bedienen om het publiek een rad voor de ogen te draaien. Wat ze echter naliet erbij te vertellen, is dat ook journalisten volop gebruik maken van frames. Of beter: we maken allemaal volop gebruik van frames, want zonder frames zouden we elkaar simpelweg niet begrijpen. Geen communicatie zonder frames.
Framing is van oorsprong een academisch concept, en in de wetenschap verwijst het naar de gemeenschappelijke denkkaders van mensen om betekenis aan de werkelijkheid te geven. Ieder frame biedt een ander perspectief, of een andere bril waarmee er naar de werkelijkheid gekeken kan worden. En bij iedere kijk verandert ook de betekenis van die werkelijkheid. Bijvoorbeeld, vanuit het perspectief ‘afnemend nut’ vormen ouderen (hier: 65+) nog louter een kost omdat er geen baten meer zouden zijn. Investeren in ouderen zou dan niet duurzaam zijn. Het counterframe ‘zilveren goud’ doet precies het omgekeerde. Ouderen vertegenwoordigen een belangrijke economische meerwaarde, als (vaak) kapitaalkrachtige mensen met veel vrije tijd. Pas op latere leeftijd komen er mogelijk, maar niet noodzakelijk, de nodige medische en residentiële zorgen bij kijken, en die vertegenwoordigen natuurlijk ook een economische meerwaarde. En niet te vergeten, ouderen zorgen ook voor gratis opvang van de kleinkinderen, waardoor hun ouders zich meer kunnen focussen op hun job. Enzovoort.
Framing kan inderdaad zodanig worden ingezet dat het publiek voor de gek wordt gehouden. Maar minstens zo problematisch is dat er vaak geen aandacht is voor de eigen framing. Welke frames hanteert men zelf? Zelfs communicatieprofessionals laten het vaak na deze denkoefening te maken. Bewust zijn van de eigen frames en een gevoeligheid aankweken voor de frames van anderen zou de communicatie, en mogelijk ook de samenleving, vooruit kunnen helpen.
Dat framing ook ten goede kan worden ingezet, is onder meer te merken bij deze initiatieven:
- Een lezing over framing op het Kortom-congres ‘Vitamine K’ op 21 november 2016 in het Vlaams Parlement in Brussel
- Een lezing over de framing van kinderarmoede in het Welzijnshuis in Sint-Niklaas op 29 november 2016
- Een lezing over framing als onderzoeksmethode tijdens een symposium over onderzoekstechnieken in journalism studies aan de Universiteit Leiden op 20 januari 2017
- Twaalf kaartjes rond kinderarmoede van het tijdschrift Klasse die inzetbaar zijn in het onderwijs, inclusief een knappe interactieve tool en een Facebook-pagina
- Februari 2017: een nieuw, uitgebreid rapport over de framing van psychische aandoeningen.
- 11 mei 2017: in Brussel vindt een conferentie plaats met als thema Goed gek?! Anders spreken over geestelijke gezondheid. Meer informatie is te vinden op de site van de Koning Boudewijnstichting.
- 25-29 mei 2017: in San Diego (V.S.) vindt de jaarlijkse conferentie van de International Communication Association plaats. Zoals steeds vinden er heel wat presentaties plaats over de meest recente ontwikkelingen rond het thema framing.
Illustratie van Laura Janssens bij het initiatief van Klasse om het bewustzijn rond kinderarmoede in het onderwijs te vergroten
Baldwin Van Gorp 